prof. dr hab. Ignacy Małecki
(1912-2004)
Tradycje specjalności Elektroakustyka w Politechnice Warszawskiej sięgają 1950 roku. W okresie przedwojennym tematyka elektroakustyki zajmowała pewne niewielkie miejsce w wykładach z zakresu telefonii i radiotechniki na Wydziale Elektrycznym. W wykładach z budownictwa na Wydziałach Inżynierii Lądowej i Architektury zaczynano wtedy dopiero uwzględniać problemy izolacji akustycznej budynków i akustyki sal.
Po wojnie pierwszym zwiastunem w tej dziedzinie był uruchomiony w 1948 roku na Wydziale Elektrycznym wykład z elektroakustyki prowadzony przez późniejszego pracownika Katedry Elektroakustyki prof. Janusza Kacprowskiego. W październiku 1951 r. otwarto na Politechnice Warszawskiej Wydział Łączności. Rosnące zapotrzebowanie na specjalistów elektroakustyków ze strony Polskiego Radia, Filmu, Ministerstwa Poczt i Telegrafów spowodowało powołanie przez Ministra Szkolnictwa Wyższego Katedry Elektroakustyki (Dziennik Ustaw nr 2 z dn. 27.01.1950). Na jej czele od października tegoż roku stanął prof. Ignacy Malecki. Jednocześnie specjalność Elektroakustyka pojawiła się w strukturze studiów na ówczesnym Wydziale Łączności. W początkach swego działania Katedra otrzymała wyposażenie z Polskiego Radia i Kinematografii oraz sprzęt pozostały po likwidacji Głównego Instytutu Fizyki Technicznej (GIFT), z którym Katedra dzieliła pomieszczenia w Gmachu Fizyki PW, gdzie wspólnie prowadzono też wiele prac badawczych. Na bazie dawnego GIFT-u powstał w 1951 roku Zakład Badania Drgań Polskiej Akademii Nauk, który po roku 1955 przeniósł się na nowe miejsce przy ul. Świętokrzyskiej.
doc. dr hab. Witold Straszewicz
(1919-1998)
Katedra Elektroakustyki była typową katedrą specjalistyczną, prowadzącą wykłady na wyższych latach studiów oraz obsługującą wykłady i ćwiczenia ogólne dla studentów Wydziału Łączności. W skład personelu naukowego Katedry wchodzili następujący pracownicy naukowi: prof. dr inż. Ignacy Malecki (Kierownik Katedry), doc. dr Janusz Kacprowski (adiunkt), mgr inż. Witold Straszewicz (st. asystent), mgr inż. Wiesław Lenczewski (st. asystent), mgr inż. Maksymilian Abramczyk, oraz 5 techników, w tym Andrzej Aronowski, Witold Świtlik i Grzegorz Olenderek.
Katedra prowadziła siedem przedmiotów specjalistycznych: Podstawy Akustyki, Miernictwo Akustyczne, Urządzenia Elektroakustyczne, Akustyka Budowlana i Muzyczna, Technika Filmu Dźwiękowego, Technika Ultradźwiękowa, Rozgłaszanie i Nagłaśnianie oraz zajęcia z zakresu elektroakustyki dla innych sekcji Wydziału Łączności, jak również zajęcia na Wydziale Architektury. Tematykę prowadzonych wówczas w Katedrze prac badawczych można podzielić na 5 grup: podstawy fizyczne akustyki i elektroakustyki, technika dźwiękowa, akustyka wnętrz, walka z hałasem i izolacja akustyczna, technika ultradźwiękowa.
Działalność konstrukcyjna skupiła się głównie na dwóch kierunkach: konstrukcji unikalnych w Polsce defektoskopów ultradźwiękowych, wystawianych na Targach Poznańskich i eksportowanych za granicę, konstrukcji pierwszych w skali kraju mierników poziomu dźwięku. Jednocześnie w Katedrze opracowano szereg projektów akustycznych ważnych sal koncertowych jak np.: sala Teatru Narodowego i Filharmonii Narodowej w Warszawie (I. Malecki) oraz Filharmonię im. Ignacego Paderewskiego w Bydgoszczy (W. Straszewicz).
W późnych latach pięćdziesiątych Katedra Elektroakustyki rozwijała się nadal pod kierownictwem profesora Ignacego Maleckiego i w roku akademickim 1959/60 liczyła już 11 pracowników naukowych i technicznych. W ciągu dziesięciolecia 1951-60 ukończono w Katedrze 60 prac dyplomowych inżynierskich i 57 magisterskich.
Rozwijając się pod kierownictwem prof. Maleckiego Katedra Elektroakustyki w roku akademickim 1959/60 liczy już 11 pracowników naukowych i technicznych. W ciągu dziesięciolecia 1951-60 ukończono w Katedrze 60 prac dyplomowych inżynierskich i 57 magisterskich. W latach 1961-62 kadrę zasilają pierwsi młodzi wychowankowie Katedry – mgr inż Jerzy Narkiewicz-Jodko i mgr inż Zbigniew Pusłowski, a rok później mgr inż. Andrzej Leszczyński jako asystent-stażysta. W roku akademickim 1962/63 Katedra nadal mieści się w Gmachu Fizyki PW. Personel naukowo-techniczny liczy 12 osób, wśród których jest 1 adiunkt, 3 starszych asystentów i 2 asystentów naukowo-technicznych, wspieranych przez 3 techników i 3 laborantów.
Po wybudowaniu nowego gmachu Wydziału Łączności, w 1964 roku, Katedra Elektroakustyki jako jedna z pierwszych przeprowadza się do nowego gmachu przy ul. Nowowiejskiej, zyskując znacznie lepsze warunki do pracy, przede wszystkim w postaci pomieszczeń specjalistycznych: sali kinowej wraz z reżysernią i kabiną projekcyjną, komory bezechowej do pomiarów akustycznych, wówczas bodaj najlepszej w Polsce oraz wygodnych pomieszczeń laboratoryjnych. Jednocześnie Katedra wyposażona jest w warsztat mechaniczny, stolarski oraz ciemnię fotograficzną. Pozwala to na harmonijny rozwój dydaktyki i badań naukowych w Katedrze. Oprócz dotychczas uprawianej tematyki, zakres zainteresowań Katedry rozszerza się o takie dziedziny jak akustyka fizyczna i molekularna, nowe techniki nagłaśniania pomieszczeń, w tym systemy kwadrofoniczne i induktofoniczne oraz technikę ultradźwiękową w.cz. W 1964 roku zostaje także wydana przez PWN monografia autorstwa profesora Maleckiego pt. „Teoria fal i układów akustycznych”, zawierająca przykłady obliczeniowe starannie opracowane przy współpracy z zespołem asystentów i stanowiąca do dziś najważniejszą polskojęzyczną pozycję z dziedziny akustyki. W roku 1969 zostaje ona również wydana w języku angielskim (Pergamon Press, Oxford) jako „Physical Fundations of Technical Acoustics”.
W roku akademickim 1965/66 Zakład liczy już 15 osób, a młoda kadra zostaje powiększona o nowego asystenta mgr inż. Jacka Wójcika. W tym okresie szybko rośnie liczba wykładów i laboratoriów a sekcja zaczyna cieszyć się bardzo dużą popularnością wśród studentów. W roku 1965 obroniony zostaje pierwszy doktorat w Zakładzie (dr inż. Witold Straszewicz „Pewne kryterium zniekształceń nieliniowych”). Zakład prowadzi szereg prac naukowo-technicznych, z których można wyróżnić opracowanie nowatorskiego systemu induktofonicznego nagłośnienia wdrożonego w Auli Głównej PW, skonstruowanego przez mgr inż. Zbigniewa Pusłowskiego oraz opracowanie akustyki nowych sal koncertowych (w budynku nowo zbudowanej Akademii Muzycznej w Warszawie, Teatru Wielkiego w Łodzi, Filharmonii w Częstochowie – doc. W. Straszewicz).W roku 1969 dr Jerzy Narkiewicz-Jodko uzyskuje stopień doktora, a młodą kadrę dydaktyczną uzupełnia absolwentka Zakładu, mgr inż. Maria Tajchert. W latach 60-tych Zakład bierze udział w ważnym programie opracowania metodyki badania hałasów lotniczych. W roku 1969 prof. Malecki zostaje powołany na dyrektora Departamentu Polityki Naukowej UNESCO w Paryżu na okres 1969-1973 i przestaje być kierownikiem Katedry. Zastępuje go w na tym stanowisku, początkowo nieformalnie, dr Witold Straszewicz.
Prof. Malecki utrzymywał kontakt z Katedrą, a później z Zakładem nie tylko po jego opuszczeniu, ale nawet bardzo długo po przejściu na emeryturę – zapraszany z okazji wydarzeń zakładowych i świąt nawet po ukończeniu 90-lat. Zawsze serdeczny, do końca wykazujący charakterystyczną dla niego jasność myślenia i szybki refleks, a także poczucie humoru. Profesor Malecki zmarł w 2004 roku, przeżywszy wielu swoich uczniów. Tuż przed śmiercią złożył jeszcze w Radzie Wydziału recenzję rozprawy habilitacyjnej dr Jana Żery.
dr inż. Andrzej Leszczyński
(kierownik Zakładu Elektroakustyki
w latach 1975-197)
W roku 1970 do kadry dołączyli mgr inż. Tadeusz Fidecki z Polskiego Radia oraz młody asystent, wychowanek Zakładu Elektroakustyki mgr inż. Paweł Rajchert. W dziedzinie badań naukowych pojawiły się nowe tematy takie jak: wybrane zagadnienia z dziedziny akustyki ciała stałego oraz akustyki kwantowej i molekularnej, wykorzystanie ultradźwiękowych fal powierzchniowych do konstrukcji pasywnych elementów układów elektronicznych, zastosowanie techniki ultradźwiękowej do odchylania wiązki laserowej, nowe metody i aparatura do pomiarów hałasu (zakład był jedną z kilku placówek w Polsce upoważnionych do legalizacji narzędzi do pomiarów akustycznych), nowe metody rejestracji magnetycznej sygnałów akustycznych, generatory ultradźwiękowe mocy.
W dziedzinie prac naukowo-badawczych rozwinięto ważną na Wydziale tematykę zastosowań akustooptycznych i ultradźwiękowych fal powierzchniowych (SAW). W jej ramach Zakład bierze udział w problemie węzłowym 06.1, realizowanym przez Instytut Maszyn Matematycznych, opracowując i wykonując pierwszy w Polsce akustyczny deflektor światła laserowego. Pierwszy model odchylającej głowicy akustooptycznej deflektora wykonany został w ośrodku ciekłym, kolejne z wykorzystaniem ośrodka stałego (jodan litu). Spowodowało to, w dalszym etapie, rozszerzenie tematyki budowy przetworników piezoelektrycznych na fale objętościowe i powierzchniowe i doprowadziło do uzyskania oryginalnych konstrukcji tzw. przetworników krawędziowych.
W dziedzinie techniki dźwiękowej rozwijane są prace dotyczące nowych metod zapisu magnetycznego, realizowane przy współpracy z Zakładami Radiowymi im. M. Kasprzaka oraz nowe metody zwalczania hałasu w zakładach przemysłowych. Powstaje także pracownia Zapisu Magnetycznego pod kierownictwem mgr inż. Tadeusza Fideckiego. W roku 1977 zaczyna w niej pracować mgr inż. Krzysztof Krupa, a nieco później mgr inż. Bohdan Cichocki.
W latach 70-tych powstają też kolejne projekty sal koncertowych, autorstwa doc. W. Straszewicza: sali Filharmonii w Rzeszowie, Studia Koncertowego Polskiego Radia im. W. Lutosławskiego, Opery w Bydgoszczy.
W latach 70-tych bronią prace doktorskie: dr Andrzej Leszczyński – 1972 („Właściwości akustyczne magnetostrykcyjnych ferrytów niklowo-cynkowych” – praca wyróżniona i odznaczona nagrodą Ministra) i dr Maria Tajchert – 1978 („Interpretacja zjawiska pogłosu w metodzie geometrycznej analizy pola”). W latach 1978/79 powstaje przy Zakładzie, Studium Podyplomowe Zapisu Magnetycznego. W roku 1975 dr A. Leszczyński zaczyna pełnić funkcję kierownika Zakładu i pełni ją do października 1978 roku, kiedy przejmuje ją doc. dr hab. Adam Fiok.Z ważniejszych prac naukowo-badawczych wykonanych w Zakładzie w tym okresie można wymienić: opracowanie i wykonanie cyfrowego miernika czasu pogłosu opracowanie metodyki i aparatury do pomiaru prędkości rozchodzenia sie fal ultradźwiękowych w cieczach. W dziedzinie dydaktyki Zakład rozszerza działalność dydaktyczną na inne wydziały Politechniki Warszawskiej: prowadzone są wykłady z akustyki dla Wydziału Architektury – dla studiów dziennych i Studiów Podyplomowych oraz dla Inżynierii Lądowej.
W latach 80-tych stopień doktora uzyskuje dr Paweł Rajchert. W roku 1982 odchodzi z Zakładu doc. dr hab. Adam Fiok, który obejmuje kierownictwo Samodzielnej Pracowni Miernictwa Piezoelektrycznego Instytutu Radioelektroniki. W roku 1985 do pracy w Zakładzie przychodzi z Instytutu Podstawowych Problemów Techniki dr inż. Ewa Kotarbińska.
dolny rząd od lewej: A. Leszczyński, E. Kotarbińska, J. Narkiewicz-Jodko
W okresie niezwykle ważnych wydarzeń politycznych zachodzącch w Polsce latach 1981-1982 nie sposób jest pominąć nie związanej bezpośrednio z działalnością zawodową, ale jakże ważnej patriotycznej postawy pracowników Zakładu w akcjach NZZ Solidarność. Wybitne zasługi ponosi tu szczególnie dr Paweł Rajchert działający w tajnych strukturach Związku, a także biorący bezpośredni udział w konstrukcji i instalacji na mieście dywersyjnych urządzeń nagłaśniających.
W roku 1985 przychodzi do Zakładu nowy jego wychowanek: mgr inż. Andrzej Konopka, a w roku 1987 – mgr inż. Krystian Gawlas. W roku 1981 dr Jerzy Narkiewicz-Jodko wyjeżdża na wykłady do Universite de Tlemcen (Algieria) gdzie pracuje (do roku 1984)na Wydziale Sciences Exactes et Technologie. W latach 1984-1989 dr Andrzej Leszczyński prowadzi podobne zajęcia w Ecole Nationale Polytechnique w Algierze. Po powrocie z Algierii w roku 1989 dr Andrzej Leszczyński obejmuje ponownie funkcję kierownika Zespołu Elektroakustyki.
W roku 1990 mgr inż. Tadeusz Fidecki przechodzi do Katedry Akustyki Muzycznej Akademii Muzycznej w Warszawie. Odchodzi również mgr inż. Krystian Gawlas. W latach tych zewnetrzna działalność dydaktyczna Zakładu rozszerza się na Wydział Inżynierii Środowiska (dr E.Kotarbińska).
W latach 1990-tych na skutek zmian organizacyjnych na Wydziale, związanych z modyfikacją programów nauczania, następuje stopniowy odwrót od tematyki ultradźwiękowej i zastosowań akustycznych w.cz. i zwrot w kierunku akustyki słyszalnej. W miarę lat tematyka ultradźwiękowa praktycznie zanika, a ciężar dydaktyki i badań naukowych przesuwa się w stronę obróbki dźwięku z silnym akcentem położonym na obróbkę cyfrową. W roku 1992 przychodzi do Zakładu kolejny absolwent, mgr inż. Jan Paluchowski. W roku 1996 Zakład liczy 6 osób. Funkcję kierownika Zakładu do roku 1998 pełni dr inż. A.Leszczyński. Zakład rozpoczyna działalność dydaktyczną na Wydziale Mechatroniki PW.
Doc. Straszewicz przeszedł na emeryturę formalnie w roku 1990, nadal jednak bardzo aktywnie uczestnicząc w pracach Zakładu (m.in. sprawując opiekę nad dyplomantami i biorąc udział w seminariach). Przychodził do zakładu codziennie rano niemal do ostatniego dnia życia (na trzy dni przed śmiercią przyjechał do zakładu samochodem). Zmarł w 1998 roku.
W roku 1996 prace naukowe skupione są na następujących dziedzinach: projektowanie i pomiary przetworników elektroakustycznych, badania i modelowanie pola akustycznego, walka z hałasem i aktywna redukcja dźwieku, psychoakustyka, akustyka architektoniczna i budowlana, studio techniki dźwiękowej, ochrona słuchu. Z prac naukowo-badawczych wykonanych w 1996 roku należy wyróżnić: wykonanie systemu aktywnej redukcji w zastosowaniu do falowodów akustycznych; wykonanie piezoelektrycznych czujników wielkiej częstotliwości do zastosowaqń automatyki; prace nad detekcją sygnałów ostrzegawczych w warunkach hałasu przemysłowego. W dziedzinie prac naukowo-usługowych wykonywane są na zlecenie PKP prace dotyczące hałasów kolejowych (mgr inż. J. Paluchowski, dr inż. A. Leszczyński) oraz rozwijana jest tematyka badania drgań w ramach prac wykonywanych dla Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
W kwietniu 1996 pod egidą Instytutu Radioelektroniki, powstaje w Zakładzie Studium Techniki Audiologicznej, którego kierownikiem zostaje dr inż. Andrzej Leszczyński. Oprócz działalności w ramach kształcenia uzupełniającego w dziedzinie protetyki słuchu powoduje to wzrost zainteresowania naukowego i dydaktycznego dziedziną psychoakustyki, audiologii i techniki aparatów słuchowych.
prof. dr hab. inż Zbigniew Kulka
(kierownik Zakładu Elektroakustyki w latach 1998-2012)
W roku 1998 przychodzi do Zakładu dr hab. Zbigniew Kulka i obejmuje jego kierownictwo. Wraz z tym zakres tematyczny działalności Zakładu rozszerza się o dziedzinę cyfrowej techniki fonicznej. W tym roku Zakład liczy 6 osób oraz 2 doktorantów. Jednym z doktorantów jest wszechstronnie utalentowany i obdarzony doskonałym słuchem mgr inż. Piotr Nykiel. Zaczyna on rozwijać niezwykle ciekawe prace eksperymentalne i konstrukcyjne z zakresu dźwiękowej techniki studyjnej i cyfrowej obróbki dźwięku. Ta ostatnia tematyka jest też intensywnie rozwijana w ramach prac doktorskich i dyplomowych pod kierunkiem dr hab. Zbigniewa Kulki.
Od roku 1999 Zakład jest organizatorem Sympozjów „Nowości w Technice Audio” pod egidą sekcji polskiej Audio Engineering Society.
W okresie tym, tematyka dydaktyczna i naukowo-badawcza Zakładu jest coraz silniej nastawiona na dziedzinę techniki studyjnej i obróbki dźwięku. Powstają nowe przedmioty: Cyfrowe Przetwarzanie Sygnałów Fonicznych, Cyfrowe Systemy Foniczne oraz wspomagające je laboratoria. W roku 2001 liczba doktorantów wzrasta do 9.
W zakresie prac naukowych nastęuje dalsze rozszerzenie tematyki związanej z technikami audiologicznymi. W roku 2001 zostaje wykonany ważny grant, nagrodzony Nagrodą Rektora I stopnia, pt.: „Opracowanie sygnałów testujących i wykonanie płyty testowej CD do badania właściwości słuchu małych dzieci”. W latach 2003 i 2004 zostają opracowane w Zakładzie na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu dokumenty: „Podstawa programowa zawodu protetyk słuchu” i „Program kształcenia w zawodzie protetyk słuchu”.
W roku 2004 powstaje samodzielne Laboratorium Dźwiękowej Techniki Studyjnej a Zakład prowadzi ćwiczenia z dźwiękowych systemów wielokanałowych w ramach Laboratorium Radiokomunikacji.
W tym samym roku następuje w Instytucie częściowa reorganizacja zakładów, w wyniku której do Zakładu Elektroakustyki dołącza część pracowników dydaktycznych dawnego Zakładu Urządzeń Radiotechnicznych: dr hab. inż. Wiesław Winiecki, dr inż. Krzysztof Mroczek, mgr inż. Robert Łukaszewski. Do Zakładu przychodzi także dr Piotr Bobiński, mgr inż. Michał Moraszczyk oraz młoda absolwentka mgr inż. Aleksandra Kruś. Kadrę techniczną tworzą: mgr. inż. Tomasz Daniluk (1/2 etatu) i dr inż. Jan Żera (1/2 etatu). W ten sposób Zakład tworzą dwa odrębne zespoły: Elektroakustyki i Komputerowej Techniki Pomiarowej. Łącznie Zakład liczy 12 pracowników i 8 doktorantów. Nieocenione usługi w technicznym wspomaganiu laboratoriów dydaktycznych i prac badawczych świadczy wieloletni zasłużony pracownik Zakładu Andrzej Aronowski, obecnie na emeryturze.
W sposób ciągły, od chwili powstania w 1996 roku działa semestralne Studium Techniki Audiologicznej, które w XIV edycjach wykształciło ponad 400 osób. Coraz efektywniej działa studio nagrań, wykonując nagrania zewnętrzne, m.in. dla Państwowej Komisji Egzaminacyjnej, Chóru Politechniki Warszawskiej oraz zespołów muzycznych.